De aan het Nieuwe Kerkhof wonende smid Albert Fongers ontwikkelde in 1880 zijn eerste fiets. In de tweede helft van de tachtiger jaren neemt bij Fongers de productie van rijwielen weliswaar toe, maar is de smederij nog van alle markten thuis. Zo wordt het bedrijf in 1890 als volgt omschreven in het eigen briefhoofd: 'Fabriek van rijtuigen, rijwielen, sulky's enz. (De Groninger Rijwielenfabriek)/ Inrichting voor hoefbeslag/ Grof-, Kunst-, Fijnsmederij'.

Begin jaren '90 besluit Albert Fongers zich toe te leggen op de productie van rijwielen. Het bedrijf heeft inmiddels enige naam verworven in het Noorden en behaalt in 1893 een gouden medaille bij een tentoonstelling in Winschoten. Deze medailles waren in de fase van opkomende industrialisatie een prestigieus keurmerk. In het archief van Velorama bevindt zich een brief van de directie van Simplex (één van de weinige andere Nederlandse fabrikanten in die jaren), die omstandig aan Albert Fongers laat weten dat deze medaille niet betekent dat rijwielen van Fongers beter zouden zijn dan die van Simplex.

In 1894 besluit Fongers een groter pand naast de bestaande smederij te betrekken. In dat pand krijgt de eerste rijwielenfabriek van Fongers vorm, zij het dat hij maar twee jaar daar zou blijven.

De doorbraak van Fongers als landelijk fabrikant vindt plaats in 1895 tijdens de tentoonstelling in het Amsterdamse Paleis voor Volksvlijt, georganiseerd door de pas opgerichte Vereniging De Nederlandse Rijwielindustrie. Daar doet Fongers van zich spreken met een aantal modellen die tegen aanzienlijk lagere prijzen werden aangeboden dan de toen gangbare Engelse, Amerikaanse en Duitse merken. Vanaf midden jaren '90 gaat de afzet van Fongers met sprongen vooruit. Besloten wordt met steun van een aantal particuliere kapitaalverschaffers een naamloze vennootschap op te richten.

Op 1 september 1896 wordt 'NV De Groninger Rijwielenfabriek A. Fongers, voorheen alleen onder de naam A. Fongers' opgericht met een maatschappelijk kapitaal van f 400.000 (400 aandelen van fl 1000). De directie van de NV kwam in gezamenlijke handen van vader Albert en zijn zoon Ties Fongers. De NV kreeg een Raad van Commissarissen met de beroemde Groninger grootindustrieel Jan Evert Scholten als president, die ook voor een kwart van het kapitaal had getekend.

Met het vergaarde maatschappelijk kapitaal werd de bouw en inrichting van de nieuwe fabriek aan de Hereweg in Groningen-Zuid bekostigd. Het gebouw, dat in maart 1897 in gebruik zou worden genomen, bestond uit drie loodsen met een lengte van elk 100 meter en een hoofdgebouw in neorenaissancestijl, dat de nodige ondernemerstrots uitstraalde. In het hoofdgebouw waren de directie en administratieve functies gehuisvest. Aan de straatzijde lag het Groninger verkoopfiliaal met daarachter de ruime rijschool. In de loodsen zijn de werkplaatsen gevestigd.

Het Fongersgebouw anno ca. 1905 (bron: https://www.fongers.net/bedrijfsgeschiedenis.htm)

Anno 2008 is de (centrale hoge) gevel van dit ooit zo trotse en fraaie gebouw met moeite nog steeds te zien, helaas verscholen acher het spoorviaduct.

Tussen 1885 en 1945 werden er 300.000 fietsen geproduceerd. Na de dood van Albert Fongers in 1921 zette zijn zoon Ties het bedrijf voort. De bedrijfsoppervlakte was al toegenomen van eerst 2000 m2 naar 9000 m2 in 1918. Ties Fongers overleed in 1944 op 73-jarige leeftijd. Hij is dan bijna 50 jaar directeur geweest, maar de laatste twintig jaar niet met veel plezier. Naar verluidt had hij in de jaren ’20 al van strategie willen veranderen en verbindingen met andere fabrikanten willen aangaan. De machtige Raad van Commissarissen, waarin sommige leden ook tientallen jaren zitting hadden, heeft dit steeds tegengehouden, waarschijnlijk omdat men sterk hechtte aan de statuur van het Groninger bedrijf. Meer dan eens moet het tussen directie en Raad van Commissarissen gebotst hebben. De directie wordt na 1944 gevormd door de heren Siemelink (een oudgediende bij Fongers) en Elema (al sinds 1910 in dienst). Tijdens de 2e wereldoorlog had de fabriek goeddeels stilgelegen.

In 1953 wordt het aandelenkapitaal uitgebreid met 9 ton.

Het hier afgebeelde aandeel, zie afbeelding , stamt uit 1954 en toont een fiets in de onderdruk, alsmede het bekende fabrieksmerk, dat u wellicht nog wel kent van voorop de stuurstang.

Het jaar 1957 betekent een ommekeer voor Fongers. Het boekjaar wordt afgesloten met een substantieel verlies van ruim 5 ton bij een omzetdaling van 18%. De commissarissen geven opdracht voor een extern organisatieonderzoek. Nog datzelfde jaar wordt afscheid genomen van directeur Siemelink, in 1958 gevolgd door directeur Elema. In 1958 start een grote sanering waarbij tientallen personeelsleden worden ontslagen.

In 1961 nam de Leeuwarder fabrikant Phoenix de zaak over, evenals de producent van Germaan fietsen, de NV van Werven uit Meppel. De productie werd in Groningen geconcentreerd. In 1966 wordt de NV Rijwielindustrie Phoenix-Fongers-Germaan gevormd (PFG-groep). De drie oude merken blijven zich onder eigen naam in de markt presenteren. In mei 1970 werd deze PFG-combinatie op zijn beurt overgenomen door Batavus en werd de fabriek te Groningen gesloten en de produktie verplaatst naar Heerenveen. Het submerk Fongers werd to ver in de jaren tachtig nog  gevoerd, totdat ook Batavus opging in een groter verband, de Accell groep, die anno 2003 nog beursgenoteerd is. Anno 2003 verkoopt Batavus weer één eenvoudig model onder de merken Fongers en Germaan.

Het complex Aan de Heereweg in Groningen werd na sluiting der fabriek  gedeeltelijk gesloopt en later uitgebreid met kantoren (Fongersstede) en een woningcomplex (Fongersplaats).

In retrospectief is de periode 1900 - 1920 als de meest succesvolle van het bedrijf te beschouwen. Innovatie, groei en succes waren de thema’s in deze periode. Fongers maakte naam met fietsen van bijzondere kwaliteit, die hun gelijke niet kenden en waarmee tot ver buiten de landsgrenzen werd ‘gescoord’. Hoewel de afzet in deze twintig jaar uiteindelijk niet meer dan een kleine 100.000 fietsen heeft bedragen, heeft het bedrijf zijn naam als klassemerk hiermee voorgoed gevestigd.
Fongers heeft in zijn 85-jarige bestaan een grote bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de Nederlandse kwaliteitsfiets. Bedrijven als Gazelle, Batavus en Union bestaan inmiddels meer dan 100 jaar, maar hebben een minder uitgesproken rol gespeeld in de vroege ontwikkeling van de Nederlandse fiets. Het Deventer merk Burgers gaat Fongers voor als vroege pionier, maar heeft na 1900 minder van zich doen spreken op het gebied van productontwikkeling.

Bronnen:
- Collectweb, catalogus no. 4, mei 2003
- https://www.fongers.net/bedrijfsgeschiedenis.htm (d.d. 25-11-2008; meerdere tekstdelen zijn integraal van deze site overgenomen, alsmede de foto uit 1905 van het gebouw en het briefhoofd uit 1896). Deze site geeft héél veel informatie over de geschiedenis van Fongers in de ruimste zin van het woord: warm aanbevolen !
- Laan, K. ter, Groninger Encyclopedie, Groningen, 1955, Drukkerij-Uitgeverij Spiering, 2 dln. (alleen antiquarisch verkrijgbaar).
- Fongers-website van Jos Rietveld, verzamelaar van Fongers fietsen etc.

Bekijk de You-tube video waarin Fongers-verzamelaar Jos Rietveld een oude gerestaureerde Fongerfiets berijdt, de restauratie beschrijft en en iets verteld over de geschiedenis van de Fongersfabriek, haar arbeiders, lonen en fietsprijzen.

Bij Vereniging De Oude Fiets (www.oudefiets.nl) zijn de themanummers Fongers 1884-1922 en Fongers 1921-1970 te bestellen. Deze geillustreerde boekjes beschrijven de geschiedenis van het bedrijf.

boek:
Jos Rietveld (2023), Fongers, het illustere rijwielmerk, uitg. De vrije Uitgevers, ISBN : 9789464910612

Bekijk de You-tube video waarin Fongers-verzamelaar Jos Rietveld een oude gerestaureerde Fongerfiets berijdt, de restauratie beschrijft en en iets verteld over de geschiedenis van de Fongersfabriek, haar arbeiders, lonen en fietsprijzen: https://www.youtube.com/watch?v=Yt8ecYxk4Fc

Aan deel Fongers :

De Groninger rijwielenfabriek A. Fongers, Groningen, Bewijs van aandeel van f 1000, (share of 1000 guilders), Groningen 1954, Picture of a bicycle in underprint and the company logo in print; blue border. print: Kon. Drukkerijen Lankhout-Immig, Den Haag, see picture, lees de geschiedenis, --- nr. 210, conditie EF, niet gevouwen, maar zeer miniem vouwtje in linker bovenrand, Prijs € 50 --- nr. 222, conditie VF, 1 horizontale middenvouw, minieme bruine vlekjes, Prijs € 25 --- nr. 270, conditie EF, niet gevouwen, maar vouwtje in linker onderhoek, Prijs € 50

English: Mr. Fongers started making bicycles in 1880 in the City of Groningen; In 1896 he established his factory as a limited Co.
Although the factory in Groningen closed in 1970, the Bicycle is still sold as a sub brand of Batavus bicycles (who bought the company that bought Fongers). Batavus is now part of the Accell Group, a bicycle conglomerate quoted on the Dutch stock market.

klik hier voor meer oude aandelen van fietsfabrieken - klik hier voor meer oude rekeningen van fietsfabrieken en fietshandelaren

klik hier voor oude fietsverzekeringsverzekeringspolissen van "De Batavier"

klik hier om meer te lezen over fietsen en ons milieu

Klik hier voor oude rekeningen van fietsbedrijven.

Web www.hugovandermolen.nl